W dniach 28.04 – 30.04.2017 roku grupa emerytów z SEiRP Koła w Gorlicach wspólnie z członkami PTTK w Gorlicach uczestniczyła w eskapadzie na Białoruś.

Wyjazd nastąpił z Gorlic autokarem w dniu 28.04 2017 r. o godz. 0.30 w kierunku Białegostoku, gdzie dołączyła do nas przewodniczka wręczając nam nasze paszporty z wizą grupową.

Dalej udaliśmy się w kierunku przejścia granicznego Kuźnice Białostockie a po białoruskiej stronie Bruzgi, gdzie zostaliśmy odprawieni i ruszyliśmy w kierunku Grodna.

W Grodnie pierwszym punktem zwiedzania było Muzeum Elizy Orzeszkowej- dom, w którym mieszkała od 1894 do śmierci 18.05.1910 roku.
Dom został wzniesiony w latach 60-tych XVIII wieku i należał do adwokata Stanisława Nahorskiego – drugiego męża Elizy Orzeszkowej. W czasie II wojny dom został zniszczony a obecny jego wygląd jest wierną kopią oryginalnego domu odtworzonego w 1979 r.

Eliza Orzeszkowa  z domu Pawłowska herbu Korwin urodziła się 6.06.1841 r. na Miłkowszczyźnie koło Grodna, w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Lata 1852-1857 spędziła na pensji sakramentek w Warszawie, gdzie zaprzyjaźniła się z Marią Konopnicką. W 1858 roku wyszła za mąż za Piotra Orzeszkę i zamieszkała w majątku męża w Ludwinowie. Podczas powstania styczniowego Eliza Orzeszkowa pomagała powstańcom i z powodu tej działalności jej mąż został aresztowany i zesłany na Syberię a majątek został skofiskowany.

W roku 1869 uzyskała unieważnienie małżeństwa i osiadła w Grodnie, gdzie poznała życie miejskiej biedoty, proletariatu. W roku 1894 poślubiła adwokata Stanisława Nahorskiego legalizując prawie 30-to letni związek.

Eliza Orzeszkowa - powieściopisarka, nowelistka, publicystka, propagatorka pozytywizmu, działaczka społeczna i pierwsza polska feministka. Powieści Elizy Orzeszkowej oddawały bogaty obraz życia społecznego jej epoki, przegląd idei, wierzeń, rozterek i klęsk. Dwukrotnie (1904 i 1909) przedstawiano jej kandydaturę do literackiej nagrody Nobla. W 1906 otrzymała lwowską nagrodę im. F. Kochmana.

Niedaleko od muzeum Elizy Orzeszkowej zwiedziliśmy Sobór Opieki Matki Bożej - prawosławny sobór katedralny w Grodnie. Obiekt został wzniesiony w 1907 w stylu pseudoruskim ku czci żołnierzy rosyjskich poległych w wojnie rosyjsko-japońskiej. Świątynia posiada fasadę główną, apsydę i fasadę boczną. Od 1961 posiada tytuł soboru.

W dalszym etapie zwiedziliśmy najstarszą cerkiew św. Borysa i Gleba na Kołoży.
Cerkiew została zbudowana w połowie XII wieku na wysokiej skarpie nad Niemnem jako cerkiew warowna  w pobliżu dawnego grodu. Cerkiew była wielokrotnie palona, rujnowana, odbudowywana. W roku 1853, po osunięciu się skarpy do Niemna, jej południowa część spadła do rzeki. Zawalone ściany i dach zastąpiono drewnianymi. Funkcjonuje jako cerkiew prawosławna od 1990 roku.

Kolejnym etapem zwiedzania w Grodnie był gotycki Stary Zamek na wysokiej skarpie nad Niemnem.   Stary Zamek był siedzibą książąt litewskich m.i. księcia Witolda i Kazimierza Jagielończyka.  W zamku tym zmarł w młodym wieku św. Kazimierz – patron Litwy oraz jego ojciec Kazimierz Jagielończyk.  Często w zamku tym przebywał król Polski Stefan Batory, z którego inicjatywy zamek został przebudowany w stylu renesansowym. Stefan Batory również zmarł w murach tego zamku. Zamek ten został zniszczony przez moskiewskie wojska i najazd wojsk szwedzkich Karola XII i  już nigdy nie powrócił do czasów swej świetności.

Na skutek dużych zniszczeń Starego Zamku i osunięcia się do Niemna ścian zamku podjęto budowę Nowego Zamku – Pałacu królewskiego za czasów panowania Augusta III Sasa. Zamek zbudowano na planie podkowy na sąsiednim wzgórzu, które połączono wiaduktem ze Starym Zamkiem.
W pałacu znajdowały się pokoje królewskie oraz sale przeznaczone na obrady Sejmu I Rzeczypospolitej.
W tym zamku w 1793 roku w czasie ostatniego sejmu rozbiorowego został podpisany traktat II rozbioru Polski z Rosją i Prusami a dwa lata później król Stanisław August Poniatowski złożył podpis pod aktem abdykacji. W czasie II wojny światowej pałac został zniszczony a po wojnie odbudowany częściowo w stylu socrealistycznym.

Ostatnim miejscem w Grodnie było przejście pod Teatr Dramatyczny, który swym futurystycznym wyglądem wyróżnia się  w tej części miasta. Dalej idąc widoczny jest cokół z radzieckim czołgiem, gdzie w tle znajduje się Wyższe Seminarium Duchownego z kościołem p.w. Znalezienia Krzyża Świętego z początku XVII w.

Idąc dalej przez dawny Plac Batorego – obecnie Plac Sowiecki dotarliśmy do  barokowej Bazyliki Katedralnej, czyli dawnego kościoła jezuitów p.w. Św. Franciszka Ksawerego, zwany także „Batorówką”.  Kościół ten wybudowano na przełomie XVII/XVIII w. W świątyni tej znajduje się 12 barokowych drewnianych ołtarzy i mnóstwo posągów. Do kościoła przylega budynek apteki jezuickiej. Ostatnim etapem pierwszego dnia wycieczki w Grodnie był dojazd i zakwaterowanie w Hotelu TURIST, a następnie obiadokolacja i nocleg.

W drugim dniu po śniadaniu i wykwaterowaniu się z hotelu udaliśmy się autokarem do miejscowości Nieśwież.
Głównym budowniczym Nieświeża był Mikołaj Krzysztof Radziwiłl „Sierotka”, który także był fundatorem  Kościoła farnego p.w. Bożego Ciała z XVIw. - pierwszej barokowej budowli na terenach Rzeczpospolitej. W  krypcie świątyni znajdują się opieczętowane sarkofagi z szczątkami ponad 100  przedstawicieli rodu Radziwiłłów. Pierwszą osobą pochowaną był Mikołaj Krzysztof Radziwiłł “Sierotka”.

Po zwiedzeniu kościoła pieszo alejką udaliśmy się do zamku w Nieświeżu - głównej siedziby rodowej Radziwiłłów, najpotężniejszego rodu magnackiego dawnej Rzeczpospolitej, wywodzącej się z Litwy  herbu Trąba..

Zamek w Nieświeżu jest usytuowany w dolinie rzeki Uszy w otoczeniu stawów. Posiada 20-metrowe wały ziemne z ławą kamienną, a narożniki kwadratowej twierdzy stanowią ponadto wysunięte fortyfikacje bastionowe, które nadają mu cechy obronne zamku. Zamek był na przestrzeni lat wielokrotnie przebudowywany, niszczony i ponownie odnawiany. Obecny jego wygląd jest wynikiem rozbudowy z połowy XVIII w. zainicjowanej przez Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńkę” Wokół rozciąga się największy na Białorusi zespół parków o powierzchni ok.100 ha.

W muzeum zamkowym, oprócz fantastycznych wnętrz, sal ozdobionych radziwiłłowskimi portretami znajdują się również liczne zabytki. Są tam pamiątki po dawnych właścicielach: meble, pamiątkowe zdjęcia, medale okolicznościowe, dokumenty. Znajduje się też kolekcja lalek ubranych w rekonstrukcje strojów szlacheckich oraz militaria prezentowane w zamkowym arsenale, ozdobione armaty, orientalne szable, zbroje rycerskie oraz kolekcja broni białej. Zamek wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO w 2005 r.

Kolejnym celem naszej podróży było zwiedzenie zamku w Mirze. Budowę zamku w Mirze, rozpoczął starosta brzeski i kowieński – Jerzy Illinicz, na przełomie XV i XVI wieku. Pod koniec XVI wieku zamek przeszedł w ręce księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, który zapoczątkował budowę renesansowego pałacu wzdłuż murów północnych i wschodnich. Budynek został udekorowany wapiennymi portalami, balkonami i gankami. Zamek otoczono wysokim wałem ziemnym z fosą wodną.

Zamek był wielokrotnie niszczony przez najazd wojsk szwedzkich i rosyjskich, przechodził „z rąk do rąk”, aż w XIX w. właścicielem został  książę Mikołaj Światopełk-Mirski. W czasie II wojny światowej hitlerowcy zorganizowali w nim obóz jeniecki i getto, w którym zamordowano ok.1000 żydów. Po wojnie popadł w ruinę i dopiero w 1991 roku rozpoczęto odbudowę a w 2000 roku  został on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W zamku znajdują się pięknie odrestaurowane sale, ekspozycje dawnych instrumentów muzycznych i piękne epokowe piece kaflowe. Znajduję się też kolekcje zbroi rycerskich, rekonstrukcje ubrań z minionej epoki i makiety białoruskich zamków z Grodna i Lidy. Na terenie zamku znajduje się również restauracja i hotel.

Po zwiedzeniu powyższych zamków udaliśmy się do miejscowości Lida, gdzie zakwaterowaliśmy się w hotelu LIDA i zjedliśmy obiadokolację. Po kolacji mogliśmy zwiedzić miasto, zobaczyć w sąsiedztwie średniowieczny zamek, którego budowa została rozpoczęta w 1323 roku przez Giedymina – Wielkiego Księcia Litewskiego, ojca Olgierda i dziadka Władysława Jagiełły. Przez lata zamek stanowił graniczną twierdzę państwa litewskiego.

W ostatnim trzecim dniu wycieczki po śniadaniu i wykwaterowaniu się z hotelu pojechaliśmy autokarem do Nowogródka, gdzie pierwszym punktem zwiedzania był Dworek – Muzeum Adama Mickiewicza.
Adam Mickiewicz urodził sie 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu koło Nowogródka. Jego rodzina wywodziła się z drobnej szlachty zaściankowej herbu Poraj. Jego ojciec Mikołaj pracował  jako adwokat sądowy w Nowogródku i komornik miński, zmarł 16.05.1812 r. Matką Mickiewicza była Barbara z domu Majewska, córka ekonoma z pobliskiego Czombrowa.

W Nowogródku Adam Mickiewicz spędził dzieciństwo i lata szkolne. Dom w pierwszym stanie był drewniany i kilka razy ulegał pożarom. Później drewniany budynek zamieniono na murowany. W czasie II wojny światowej dom został zburzony i znajdujące się w nim eksponaty zostały w większości utracone. Dopiero na 100-lecie urodzin wieszcza odbudowano i zorganizowano muzeum. 

W muzeum znajdują się eksponaty związane z Mickiewiczem.  We wnętrzu widoczny jest charakter szlacheckiego dworu z przełomu XVIII i XIX wieku. W sześciu pomieszczeniach udostępnionych zwiedzającym znajdują się meble z epoki i różne przedmioty, fotografie, portrety, szkice, rękopisy, fortepian, itd. .Oprócz sieni, w której umieszczono tylko kilka starych mebli, możemy zobaczyć pokój stołowy, sypialnię matki, pokój chłopców, gabinet Mikołaja Mickiewicza, jego okulary, lornetka teatralna i salonik. W gablotach umieszczono podręczniki, z których mogli uczyć się młodzi Mickiewiczowie oraz fragmenty ceramiki znalezione w Zaosiu podczas wykopalisk przeprowadzonych w 1992 roku. Na jednej ze ścian wisi pas słucki i oryginalne cymbały.

Adam Mickiewicz był poetą, działaczem politycznym, publicystą, filozofem, nauczycielem akademickim i dowódcą wojskowym a przede wszystkim romantykiem i wielkim patriotą. Jego twórczość zwłaszcza ballady i romanse wyznaczyły początek romantyzmu w Polsce.

Za swoją działalność przeciwko Rosji carskiej był więziony, skazany i zesłany w głąb Rosji. Emigrował po Europie i osiadł w Paryżu. W 1834 r. ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci, dwie córki: Marię i Helenę i czterech synów: Władysława, Aleksandra, Jana i Józefa. W czasie Wiosny Ludów w 1848 r. we Włoszech utworzył Legion Polski. Po śmierci żony w 1855 r. wyjechał do Konstantynopola (Stambułu) w Turcji, aby utworzyć odziały polskie do walki z carską Rosją. Zmarł tam 26.XI.1855 r. Ciało Mickiewicza zostało przewiezione do Paryża i pochowane na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency a w 1890 roku sprowadzone na Wawel w Krakowie.

Kolejnym miejscem w Nowogródku było zwiedzanie ruin zamku zbudowanego przez Wielkiego Księcia  Litewskiego przyszłego króla Litwy Mendoga z połowy XIII w. Zamek został zniszczony przez szwedów w 1706 r. i pozostały ruiny dwóch wież: Szczytowej i Kościelnej oraz wały ziemne, fosa otaczająca zamek i fundamenty z zamkowej prawosławnej cerkwi.

Z góry zamkowej widoczny jest kopiec Mickiewicza usypany w latach 20-tych XX-wieku. 25 kwietnia 1924 r. rozpoczęto sypanie kurhanu z ziemi przywiezionej ze wszystkich miejsc w jakich przebywał Adam Mickiewicz podczas swej tułaczki po świecie. Prace ukończono w 1931 r. a kopiec osiągnął 17 m wysokości i 30 m szerokości u podstawy.

Dalszym etapem naszej wycieczki był kościół farny p.w. Przemienienia Pańskiego zwany „Białą farą” lub „Farą Witoldową”, gdyż budowę zapoczątkował książę Witold w XIV w., a później został przebudowany w stylu barokowym. W kościele tym w 1422 r. zawarł ślub król Władysława Jagiełło z Sonią (Zofią) Holszańską matką przyszłych królów Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka.  W lutym 1799 r. w murach tej świątyni został ochrzczony Adam Mickiewicz. W kościele tym spoczywają w sarkofagu szczątki 11 sióstr Nazaretanek, które 1 sierpnia 1943 r. zostały rozstrzelane przez Niemców w Nowogródku.

Dalszym etapem naszej podróży była miejscowość Zaosie, gdzie urodził się Adam Mickiewicz. Podczas podróży do Zaosia zatrzymaliśmy się nad Jeziorem Świteź, gdzie znajdują się dwa głazy, na których w języku białoruskim i polskim namalowane są pierwsze strofy ballady „Świteźianka”. cyt.:

„Jakiż to chłopiec piękny i młody?
Jaka to obok dziewica?
Brzegami sinej Świtezi wody
Idą przy świetle księżyca.”

W Zaosiu pośród pól znajduje się ogrodzone drewnianym płotem gospodarstwo w skład, którego wchodzi drewniany dworek z gankiem, piętrowy spichlerz, obora i gumno (stodoła). Budynki drewniane kryte są strzechą a na podwórzu znajduje się studnia  z żurawiem i wóz konny drabiniasty.  Zabudowania te są rekonstrukcją odtworzoną na podstawie rycin i opisów z „Pana Tadeusza”, gdyż oryginalne zostały spalone podczas I wojny światowej, gdzie przebiegała linia frontu. W dworku znajdują się przedmioty z epoki Mickiewicza tj. przedmioty codziennego użytku, meble trofea myśliwskie, kilim ze skrzyżowanymi szablami, kuchnia z piecem wyposażona w epokowe naczynia, itd.

Mickiewicz w Zaosiu spędził wczesne dzieciństwo a później jego rodzina przeprowadziła się do Nowogródka. Bardzo często przebywał u cioci pomieszkując na piętrze spichlerza i udając się do swej wielkiej miłości Maryli Wereszczakównej, która zakończyła się niepowodzeniem dla Adama Mickiewicza.

Po zwiedzeniu Zaosia udaliśmy się w drogę powrotną przez Berest, gdzie zwiedziliśmy Twierdzę Brzeską. Idąc szerokim trotuarem widać z daleka wielki monumentalny pomnik „Pragnienie” i głaz uformowany w popiersie żołnierza „Męstwo” oraz obelisk w kształcie bagnetu a wokół otaczające ruiny zniszczonych fortów twierdzy.

Twierdza Brzeska broniona była dwa razy przed Niemcami. Pierwszym razem przez Polaków w 1939 r. a drugim razem przez sowietów 22.06.1941 r. Mimo, że obrona ta nie miała żadnego znaczenia strategicznego to obrona przez wojska radzieckie urosła do rangi symbolu bohaterstwa Armii Czerwonej.

Za pomnikami widnieje piękna cerkiew św. Mikołaja z dzwonnicą, która ucierpiała wskutek
wojny. Po odbudowaniu w 1991 r. została przekazana kościołowi prawosławnemu.

Przed przekroczeniem granicy w Brześciu zjedliśmy obiad w restauracji WESTA i udaliśmy się na granicę, gdzie po odprawie (dość szczegółowej) przyjechaliśmy do Gorlic ok. 5.30
 

Sporządził:

Mirosław Janik